ဂီတ

ဂီတဆိုသည္မွာ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ေကာင္းေသာ သံစဥ္မ်ားကို စည္းခ်က္ဝါးခ်က္ ညီညီ သီဆိုတီးမွုတ္ေသာ အႏုပညာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ဂီတဖန္တီးေရးသားျခင္း၊ သီဆိုတီးမွုတ္ျခင္း၊ ထူးျခားခ်က္ႏွင့္ အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွာ ယဥ္ေက်းမွုအလိုက္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအလိုက္ ကြဲျပားမွုမ်ားရွိသည္။
ဂီတသည္ အသံအားၾကားခံအျဖစ္ အခ်ိန္တစ္ခုအတြင္း အသံုးျပဳသည့္ အႏုပညာပုံစံတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။ ပန္းခ်ီတြင္ ၾကားခံအား ကင္းဗတ္(စ)စ၊ နံရံ စသည့္ medium မ်ားကို အသုံးျပဳသကဲ့သုိ႔ပင္ျဖစ္သည္။ ဂီတတြင္ ေယဘူယ်အားျဖင့္ pitch ဆိုေသာ အသံအနိမ့္အျမင့္( ထိုအထဲတြင္ သံစဥ္ႏွင့္ ဟာမိုနီ တို႔အက်ဳံး၀င္သည္) စည္းခ်က္( ၎ထဲတြင္ tempo,meter ႏွင့္ articulation တို႔ပါ၀င္သည္) dynamics ႏွင့္ timbre ႏွင့္ texture တို႔၏ အသံအရည္အေသြးစသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားပါ၀င္သည္။ ဂီတဆိုေသာ အဂၤလိပ္စကားလုံး music သည္ဂရိဘာသာစကား μουσική (mousike)မွဆင္းသက္လာသည္။
ဂီတ၏ ဖန္တီးမူ႔၊တင္ဆက္မူ႔၊ ထင္ရွားေသာ ၀ိေသသလကၡဏာ မ်ားႏွင့္ ဂီတဆိုေသာ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ ကိုယ္တုိင္ပင္ မတူညီေသာ ယဥ္ေက်းမူ႕မ်ားႏွင့္ လူမူ႔ေရးအရ ပုံသ႑န္အမ်ိဳးမ်ဳိးကြဲျပားေနေလသည္။

`ဂီတ´ေ၀ါဟာရသည္ ပါဠိဘာသာမွ ဆင္းဆက္လာၿပီး `သီခ်င္း၊ သီဆိုျခင္း´(Song, Singing) အဓိပၸါယ္ရသည္။ `တူရိယာတီးမႈတ္ျခင္း´ (Music) အဓိပၸါယ္ႏွင့္ တစ္ျခားစီျဖစ္သည္။ ပါဠိဘာသာအရ `တူရိယာတီးမႈတ္ျခင္း´ကို ၀ါဒိတၱ၀ါဒန ဟူ၍ေခၚေ၀ၚသည္။ ျမန္မာ့က်မ္းဂန္မ်ားအရ `ဂီတ´ဆိုသည္မွာ `ဒီဃသေရန ဂါယိတဗၺနကိဂီတံ´ရွည္ေသာအသံျဖင့္ ရြတ္အပ္ေသာေၾကာင့္ ဂီတမည္သည္ဟု၍၎၊ `ပုဗၺဘာဂၾသကုဇ´ေရွ႕အဖို႔၌ ရင့္႐ႈညည္းတြားျခင္းသည္ပင္လွ်င္ ဂီတဟူ၍၎၊ သံုးမၾတာကာလထက္ လြန္ေအာင္ရြတ္ဖတ္ရေသာ အသံမ်ားကို `ျပဴတသံ(၀ါ)ဂီတသံ´ ဟူ၍၎ ျပဆိုေပသည္။ ေရွးေခတ္ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ သီခ်င္းသီဆိုသူကို `သိျခင္းသည္´(သီခ်င္းသည္) ဟူ၍၎၊ `ရခန္း´ဟူ၍၎၊ `ရတင္သည္´ဟူ၍၎ အမ်ဳိးမ်ဳိး ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `ပန္ထ်ာဂီတ´၏ အနက္အဓိပၸါယ္မွာ တီးမႈတ္သီဆိုျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

႐ွည္ေသာအသံျဖင့္သီဆိုအပ္ေသာ စကားအဖဲြ႔သီခ်င္း လို႔ အဓိပၸါယ္ရသည္။ စည္း၊ ၀ါး စေသာ တူရိယာတုိ႔ျဖင့္ တီးမႈတ္သီဆိုရေသာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ဂီတ ဟုေခၚသည္ ရယ္လို႔ ဦးေသာ္ဇင္ရဲ႕ ကဗ်ာ့လမ္းၫႊန္ စာအုပ္ထဲမွာ ဆိုထားပါတယ္။ ႐ွည္လ်ားေသာ အသံျဖင့္သီဆိုရေသာသီခ်င္းလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္အထိ႐ွည္ရမလဲဆိုရင္ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ သံုးမၾတာထက္ ေက်ာ္လြန္ ႐ွည္လ်ားၿပီး စည္း၀ါး အစ႐ွိတဲ့ တူရိယာေတြနဲ႔ သီဆိုရရင္ ဂီတလို႔ေခၚပါတယ္။ ('မၾတာ' ဆိုတာ အသံ႐ွိန္ကို တိုင္းတာတဲ့ ျမန္မာယူနစ္ (Dimensional unit) ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိတမွိတ္၊ လွ်ပ္တျပက္၊ ႏြားႏို႔တၫႇစ္စာ ကာလကို တစ္မၾတာ ၾကာတယ္လို႔ တိုင္းတာပါတယ္)
ျမန္မာဂီတ (သီခ်င္း) အမ်ိဳးအစား ျမန္မာ့ဂီတတြင္ အၾကမ္းအားျဖင့္ ေသာတာလကၤာရသီခ်င္းႏွင့္ ၀စနာလကၤာရသီခ်င္း ဟူ၍ အမ်ဳိးအစားႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။
ေသာတာလကၤာရသီခ်င္း ေသာတာလကၤာရသီခ်င္းကို စည္း၀ါးမ်ား၊ တူရိယာအတီးအမႈတ္မ်ားႏွင့္အတူ သီဆိုရသည္။ ေသာတာလကၤာရ သီခ်င္းမ်ားမွာ ႀကိဳး၊ ဘဲြ႔၊ သီခ်င္းခံ၊ ပတ္ပ်ိဳး၊ ယိုးဒယား၊ မြန္၊ ဒိန္းသံ၊ ေတးထပ္၊ ေဘာလယ္၊ ေလးေထြသံကပ္၊ ျမင္းခင္း၊ နတ္ခ်င္း စသည့္သီခ်င္းမ်ား၊ ႐ိုးရာသီခ်င္းမ်ား(Folk-Songs)၊ ေရွးသံဆန္းသီခ်င္းမ်ား၊ ေခတ္ေဟာင္းသီခ်င္းမ်ား၊ ႏွစ္၂၀-သီခ်င္းမ်ား၊ ကာလေပၚသီခ်င္းမ်ား၊ စတီဒီယိုသီခ်င္းမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ အဆိုပါသီခ်င္းမ်ားကို ေသာတာလကၤာရသီခ်င္း၏ အဓိပၸါယ္မွာ ဂီတအားျဖင့္ နားေသာတကို တန္ဆာဆင္ထားသည့္ သီခ်င္းပင္ ျဖစ္သည္။
အမ်ဳိးအစားမ်ားမွာ-

1. ႀကိဳးသီခ်င္း
2. ဘဲြ႔ သီခ်င္း
3. သီခ်င္းခံ သီခ်င္း
4. ပတ္ပ်ိဳး သီခ်င္း
5. ယိုးဒယား သီခ်င္း
6. မြန္သီခ်င္း
7. ဒိန္းသံ
8. ေတးထပ္
9. ေဘာလယ္အ႐ိုး
10. ေလးေထြသံကပ္
11. ျမင္းခင္း
12. နတ္ခ်င္း

႐ိုးရာသီခ်င္းမ်ား(Folk-Songs)မွာ-

1. အိုးစည္သံ သီခ်င္း
2. ကရင္ၾသသံ သီခ်င္း
3. ေလွေတာ္သံ သီခ်င္း
4. မြန္သံ သီခ်င္း
5. စည္ေတာ္သံ သီခ်င္း
6. ေျဗာ သီခ်င္း
7. ဗံုႀကီးသံ သီခ်င္း
8. ဒိုးပတ္သံ သီခ်င္း

၀စနာလကၤာရသီခ်င္း ၀စနာလကၤာရသီခ်င္းသည္ ဂီတထက္ ကဗ်ာကို ပို၍ အေလးေပးကာ စပ္ဆိုသီကုံးထားေသာ သီခ်င္းမ်ဳိးမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၎သီခ်င္းစာသားမ်ားကို ရြတ္ဖတ္သီဆိုရာတြင္ ခန္႔ခန္႔ညားညား၊ ေလးေလးနက္နက္၊ ပီပီသသ ျပတ္သားၾကည္လင္စြာ ရြတ္ဖတ္သီဆိုရၿပီး အသံအျဖတ္အေတာက္ အဆြဲအငင္ အရစ္အ၀ဲ ေလယူေလသိမ္းမ်ားကို ေသာတာလကၤာရ သီခ်င္းမ်ားထက္ ပို၍ ႏိုင္နင္းစြာ ရြတ္ဖတ္သီဆိုၾကရသည္။ ၀စနာလကၤာရသီခ်င္းမ်ားမွာ ေဒြးခ်ဳိး၊ ႀတိခ်ဳိး၊ ေလးခ်ဳိး၊ ခြန္းေတာက္၊ လြမ္းခ်င္း၊ သျဖန္၊ ပုလဲေပါက္ စသည္မ်ားႏွင့္ ထီးနန္းသံုး ကဗ်ာသီခ်င္းမ်ားျဖစ္ေသာ ရတု၊ လူးတား၊ ရကန္၊ အဲခ်င္း၊ အိုင္ခ်င္း၊ သာခ်င္း၊ အန္ခ်င္း၊ ဧခ်င္း၊ သံခ်ဳိ၊ ေလးခ်ဳိးႀကီး၊ ပ်ဳိ႕၊ လကၤာ၊ ေမာ္ကြန္း၊ သမိုင္း တမ္းခ်င္း၊ မွာတမ္း စသည့္ သီခ်င္းမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ၀စနာလကၤာရသီခ်င္း၏ အဓိပၸါယ္မွာ စကားကို တန္ဆာဆင္ထားေသာ သီခ်င္းပင္ ျဖစ္သည္။

1. ရတု
2. ရကန္
3. အဲခ်င္း
4. အန္ခ်င္း
5. အိုင္ခ်င္း
6. လူးတား
7. ဧခ်င္း
8. ေလးခ်ဳိးႀကီး
9. သာခ်င္း
10. ပ်ဳိ႕

ဦးေသာ္ဇင္၏ ကဗ်ာ့လမ္းၫႊန္စာအုပ္တြင္ ျမန္မာဂီတ (သီခ်င္း) အမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ-

1. ရကန္၊
2. ေဟာစာ၊
3. သာခ်င္း၊
4. ကာခ်င္း၊
5. အဲခ်င္း၊
6. အိုင္ခ်င္း၊
7. ေလးခ်ိဳး၊
8. သံခ်ိဳ၊
9. ယိုးဒယား(ဂီတ)၊
10. ပတ္ပ်ိဳး၊
11. ႀကိဳး၊
12. ဘဲြ႔(ဂီတ)၊
13. ေဘာလယ္အ႐ိုး၊
14. ေတး- အ႐ိုးအဆန္း၊
15. သျဖန္- အ႐ိုးအဆန္း၊
16. ငိုခ်င္း - အ႐ိုးအဆန္း၊
17. တံုးခ်င္း - အ႐ိုးအဆန္း၊
18. ဟန္ခ်င္း - အ႐ိုးအဆန္း၊
19. ေလွခ်င္း - အ႐ိုးအဆန္း၊
20. နတ္သံ၊
21. မွာတမ္း၊
22. ဇာတ္စာ ဟူ၍ ၂၂ မ်ိဳး ႐ွိသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။ 

ေခတ္ေပၚဂီတ

• စတီဒီယို ဂီတ
• ဟစ္ေဟာ့ ဂီတ
• ပန္႔ခ္ ဂီတ
• ရက္ဒ္ ဂီတ